– Noko bør gjerast

I 2011 fekk eit knoppsvanepar sitt første kull med ungar i Oselvo. Knoppsvaner er monogame og territoriale, svanefar, som har fått tilnamnet Hamnesjefen, er aggresiv og angriper med nebb og venger i sin innsats for å beskytta familien sin og området han ser på som sitt.

Fleire båtførarar, spesielt ungar i småbåtar, har fått uønskt nærkontakt med Hamnesjefen, og ved to tilfelle dei siste to vekene kunne det gått gale.

På 10 dagar har det vore to tilfelle av ulykker som følgje av Hamnesjefen sin aggressivitet – ulykker som kunne fått alvorlege konsekvensar:

Torsdag 27. juni gjekk svanefar til angrep på ein gut i ein gummibåt, frå lufta, då båten hadde høg fart på veg vekk frå svana. Guten mista taket på påhengsmotoren, båten svingte brått og guten hamna i sjøen. Han hadde ikkje dødmannsknapp på seg og kunne blitt overkjørt og skadd av eigen båt.

Laurdag 6. juli blei ein gut med ein ung passasjer angripen av svanefar. Han blei distrahert og krasja i den eine betongsøyla under Osbrua.

Omtale og lesarinnlegg om dei to episodane har skapt eit stort engasjement og mange kommentarar på Midtsiden og på facebook-sida vår.

Nokre meiner svanene bør flyttast eller avlivast, andre meiner vi bør ta omsyn og venna oss til at dei bur her.

Er situasjonen så alvorleg at det er naudsynt med tiltak? Kan eit svanepar flyttast? Er det mogleg å få fellingsløyve?

– Tryggleik er viktigast

Politioverbetjent Terje Sperrevik seier han kjenner til den aggressive svana, men at politiet ikkje har fått meldingar om at den er eit problem, eller ønske om å få den fjerna.

Brannvesenet, som har ansvar for drift av Os hamn og for redningsoppdrag, også til sjøs, kjenner godt til utfordringane med Hamnesjefen.

– Desse to siste episodane gjer at vi må sjå nærmare på saka. Vi bør nok gjera noko, seier varabrannsjef Arne Monsen.

– Hamnesjefen dominerer heile Os hamn. Det er viktig at hamna er ein triveleg og trygg plass å vera, men vi må undersøkja med fagfolk om det finnest eksempel på gode tiltak.

Har ikkje tru på flytting

Arild Breistøl jobbar som biolog ved Universitetet i Bergen. Han har ringmerkt knoppsvaneparet i Os og heile fjorårskullet.

– Vi har sett ei kraftig auke i knoppsvanebestanden i Hordaland dei siste åra. Dei kjem oppover frå Rogaland og kan bli buande lenge når dei først finn eit område dei er nøgd med.

– Knoppsvanene i Oselvo blir truleg buande i mange år, kanskje 10-15 år, eller til ein av dei dør. Den eldste knoppsvana i England er 28 år.

To av ungane til Hamnesjefen har funne partnar og busett seg i Os. Eitt par hekkar i Halhjemsvågen, eit anna på Særvold.

– Men dei kan fly langt. Ein av ungane frå første kull i Os er ein av dei merka knoppsvanene som har flydd lengst. Han har vore opp til grensa til Møre og Romsdal og har no slått seg ned i Breiavatnet midt i Stavanger sentrum.

– Om Hamnesjefen blir flytta trur eg den vil koma raskt tilbake. Dei har god stadsans, som eit innebygd kompass, og sjølv om dei sjeldan flyr mellom Austlandet og Vestlandet finnest det eksempel på at dei kan trekka så langt som til Shetland.

– Og om ikkje Hamnesjefen kjem tilbake kan fort eit anna par slå seg ned i Oselvo. Det er tydelegvis eit godt eigna område, når du ser kor god produksjon av ungar Hamnesjefen har hatt.

Tviler på fellingsløyve

Seksjonssjef Stein Byrkeland i miljøvernavdelinga hos Fylkesmannen i Hordaland seier Os kommune kan søkja om fellingsløyve.

– Men eg har ikkje høyrd om andre som har fått fellingsløyve på knoppsvane før. Situasjonen kjem dessutan ikkje inn under forskrifta, skadefelling handlar i hovudsak om vesentleg økonomisk tap, for eksempel skade på avling eller bygningar, seier han.

– Dessutan skal det, ved slike søknadar, visast til forsøk på andre metodar, at det er gjort konkrete tiltak som ikkje har nytta. Felling er absolutt siste tiltak.

– Litt må vi tola av naturen

Arild Breistøl håper osingane og gjestane i Os hamn lærer seg å leva med knoppsvanene og Hamnesjefen.

– Det er som å treffa ein elgkalv i naturen, då trekk du deg varsamt vekk, for mora kan bli aggressiv.

– Men dette er midt i ei trafikkert båthamn, og ungar har lov å kjøra rundt i småbåtar. Er ikkje barn sin tryggleik viktigare enn ein fugl?

– Os har fått villmarka tett på seg med dette knoppsvaneparet. Men litt må vi tola av naturen, det er ikkje så mange farlege dyr i Noreg.

– Dessutan meiner eg at vi ikkje kan utsletta alt som er ubehageleg. Veps, hund og hoggorm kan også vera farleg, men vi må leva med at dei finnest og at vi må vera varsame.

Informasjonsskilt kan betra forholdet

Forfattar Sølvi Bugge har skrive to bøker om Hamnesjefen og fuglelivet i Oselvo.

– Eg har fått Os kommune med på å finansiera eit skilt som kan informera båtfolk og gjestar om svanene.

– Skilta skulle vore oppe i mai, så hadde vi kanskje unngått dei to episodane. No er vi i ferd med å få dei produsert, seier ho.

Både biolog Breistøl og varabrannsjef Monsen trur informasjonsskilt kan betra forholda.

– Om ungar ikkje driv unødig småkjøring rundt i Os hamn, og trekker seg varsamt unna om Hamnesjefen kjem symjande, så håper eg at vi kan unngå ulykker, seier Breistøl.

– Om svanene kjem for tett på så går det an å halda ei bøtte eller ei åre mellom seg og båten, til du har kome på avstand.

– Men du må ikkje slå etter svana! Den er freda og dyreplageri er forbode. Dessutan ligg det i svana sin natur å beskytta området, den vil halda fram uansett og blir berre meir hissig om den blir truga.