Villaksen har «stempla inn» i fjorden

Bildeserie:

Full skjerm

1 av 6

I vår blei over 150 fisk i Oselvo fanga og opna for å få sporing inn i buken.

• Les òg: La inn sporing på fisk frå Oselvo

I fjordane rundt Os ligg nesten 120 lyttebøyar som registrerer om merkt fisk passerer. Rekkevidda er på ein radius på 100-450 meter.

Merkinga blei gjennomført av rådgjeving- og analyseselskapet INAQ, i samarbeid med NTNU og NMBU i april, denne veka har dei tatt fyrste avlesing frå lyttebøyane.

200 registreringar ved Bjørnatrynet

– Vi har 100 lyttebøyar ute i fjorden og nokre i nedste del av enkelte vassdrag, fortel Henning Urke frå INAQ.

Han hadde med seg kollega og kaptein for dagen, Rune Olav Holm, og Geir Magne Knutsen. Knutsen jobbar i Bremnes Seashore og er med i bransjesamarbeidet som finansierer undersøkinga.

– Prosjektet i seg sjølv er veldig interessant for oss i oppdrettsbransjen, og eg synest det er spennande å få vera med og sjå når første data blir henta inn, seier Knutsen.

– Vi ønskjer i størst mogleg grad å basera verksemdene våre på kunnskap, og dette er venta å gje oss ny og verdifull informasjon.

Midtsiden var med då INAQ henta data frå lyttebøyen som ligg ved Bjørnatrynet, rett rundt neset inn mot Halhjem. Registreringar på lyttebøya blei lasta trådlaust over til ei datamaskin, får den blei lagt ut att på same stad.

– Her har vi cirka 200 registreringar. Det er bra! Vi får òg opp mengda unike registreringar, om fisken passerer lyttebøyen fleire gongar.

Her er nokre eksempel:

• Vi ser at på denne lyttebøya ved Bjørnetrynet har 24 ulike fisk vore innom, der til dømes laksesmolt med ID 4128 (127 mm lang då den blei merkt i april) passerte 6. mai klokka 10:19 til 10:28. Den blei registrert 7 gongar.
• Laksesmolt med ID 4129 (126 mm) passerte 6. mai 13:49 og blei registrert to gongar.
• Laksesmolten ID 329 passerte 21:14-21:19, den 20. mai på 1 meter djupne.
• 3. juli var ein sjøauresmolt innom (0830- 0900). Den var på 1,2 til 2,2 meter djup.

– Vidare analysar av data på laksesmolten vil skje av ein Ph. D stipendiat frå Nord universitet.

Kor tid gjekk smolten ut?

Nedst i Oselvo, ved Engeline, var det 240.000 registreringar.

– Dette er eit brakkvannsområde der spesielt ein del av auresmolten liker seg godt, og då blir det ein del registreringar ettersom kvar fisk sendar ut 60 signal i timen. Denne bøya fangar truleg opp all fisk som passerer denne delen av elvemunningen. Over 80 prosent av laksesmolten som blei merkt i vassdraget i april er registrert på denne eine bøya.

Registreringane nedst i vassdraga og lengre ute i fjorden fortel ikkje berre om fisken har vore der, men kor tid, på kva djupne, og i kva vasskvalitet.

– Første registrering av laksesmolten frå Osvassdraget på veg ut var i starten på mai. To dagar etter kvarandre, 12. og 13. mai, var det nokre større stimar som gjekk ut i fjorden, men her skal det gjerast grundigare analysar.

Sjøaurane har sendarar med lengre levetid, som då vil generera data over ein lengre tidsperiode (opp til 36 mnd). Ein satsar og på å merka opp nokre fleire større sjøaure til hausten i vassdraget, då i samarbeid med fiskelaget.

– Truleg hadde dei større aurane allereie gått ut av vassdraget på dette tidspunktet. Det blir vidare interessant å sjå kor stor del av fjordsystemet auresmolten bruker og, ikkje minst, kva dei gjer på seinhausten.

– Trekk dei opp i Oselva og tilhøyrande innsjøsystem? Er dei i fjorden eller vandrar dei til andre vassdrag? Ut på seinhausten vil resultata frå 2018 bli presenterte til grunneigarar og oppdrettarar.

– Ikkje lett å treffa blink om ikkje du ser blinken

Forvaltninga av norsk oppdrettsnæring er i vesentleg grad bestemt av tilstanden til villaksstamma i kvart område.

– Situasjonen i dag er at vi veit svært lite om kor tid og kvar smolten går, og kor tid den kjem til ulike område lengre ute i fjorden, forklarer Urke.

– Oppdrettsbransjen bruker millionar av kroner på avlusing, ikkje berre for å berga varene som skal seljast, men for å hindra spreiing til villfisk. Men det er ikkje lett å treffa blink når du ikkje ein gong veit kvar blinken er. Meininga er at dette prosjektet skal gje oppdrettsbransjen viktig kunnskap om kvar og kor tid dei skal setja inn støtet.

Er det rom for fleire oppdrettsanlegg?

Sporinga av villaksen frå Osvassdraget er eit av fleire prosjekt finansiert av aktørar i oppdrettsnæringa som opererer i Produksjonsområde 3. PO3 strekk seg frå Karmøy til Sotra, og inkluderer Hardangerfjorden.

– I denne sona er det raudt lys for vekst i oppdrettsnæringa. Det liker vi dårleg, seier Knutsen.

– Dette prosjektet kan skapa meir målretta avlusing, noko som både gjer villaksen si ferd i fjordane tryggare og sparer bransjen for pengar.

• Les òg: Oppdrettarar i PO3 bør føla seg lurt (ilaks.no)

I prosjektet, Salmon Tracking 2020, blir aktivitet knytt til bruk av akustisk fisketelemetri leia av professor Thrond Oddvar Haugen frå Norges miljø- og biovitenskapelige universitet (NMBU) og seniorrådgjevar Henning Andre Urke i INAQ AS. Det skal pågå i tre år. Vidare er både Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet (NTNU) og Nord universitet involvert i gjennomføringa.