Varslarane sin reaksjon på rapporten

I ein artikkel i Klassekampen onsdag 28. august fortalte to tilsette, verneombod Irene Vågen og kollega Helene Thuen, om kritikkverdige forhold og mangelfull bemanning på demensavdelinga dei jobbar ved på Luranetunet. Dei var frustrerte over å sjå korleis dette gjekk ut over pasientane.

Vågen og Thuen hadde varsla kommuneadministrasjonen i brev i januar, utan at dei opplevde at noko blei tatt tak i framover mot sommaren.

– Det starta etter innflytting i utvida del av Luranetunet. Leiinga skulda på innkøyringsproblem, men det blei aldri betre.

• Les òg: Rapporten lagt fram for kommunestyret (tysdag 19/11)

Dei muntre damene meiner dei har ei positiv og løysingsorientert haldning til utfordringane. Men då dei ikkje følte at leiinga ved Luranetunet lytta, sende dei brev til rådhuset. Dei venta i over eit halvt år før dei gjekk til pressen.

– Det var ikkje berre enkelt å ta dette steget, særleg ikkje når noko av kritikken går på enkeltpersonar. Men vi hadde kollegaene våre i ryggen, vi hadde fleire forsøk på å løysa dette i interne møter, og vi prøvde å gå tenesteveg.

Nøgde med det meste i rapporten

Kommunen tok grep allereie då brevet i januar kom. Men det var det få som merkte, noko som òg kjem fram i rapporten. Dei tilsette blei ikkje informert om tiltaka som var gjennomførte, eller om komande tiltak. Etter oppslaget i Klassekampen i august fortalte rådmannen at han ville behandla dette som ei varslingssak, og hyra inn advokatformaet SANDS som rådgjevarar.

– I starten var vi kritiske og skeptiske til at kommunalsjefen skulle leia arbeidet, og eit advokatfirma som kommunen har vore kunde hos tidllegare skulle laga rapporten.

Rapporten blei publisert og presentert for kommunestyret tysdag.

– Når vi ser resultatet, og planane om vidare tiltak, er vi nøgde.

Håper på lokal kulturendring

Thuen og Vågen seier dei føler seg behandla med respekt av kommuneleiing og advokatar i prosessen som har gått i haust.

– Korleis var det å koma på jobb etter oppslaget i Klassekampen?

– Det var dessverre litt rart. Det var ingen i leiinga på Lurane som tok oss inn til samtale eller liknande, det var som om dei unngjekk oss.

– Med denne rapporten, og dei positive tiltaka frå kommunen, håper vi verkeleg dei nyttar høvet til å danna ein litt annan kultur for dialog og problemløysing.

Elles i Os, også frå pårørande, har dei utelukkande fått positive tilbakemeldingar på varselet.

– Vi var jo litt spente på om nokre av dei pårørande ville bli såra eller skuffa, men er glade for at dei oppfatta kva som er intensjonen vår. Vi gjer dette for pasientane, ikkje for oss sjølv.

– De fekk ingen negative tilbakemeldingar?

– Nei, ikkje anna enn at nokre kollegaer på andre avdelingar kunne tenkt seg at vi nemnte dei óg. Men vi hadde ikkje nok innsikt i korleis dei har det, men gler oss over at kommunen no seier at dei vil følgja opp også desse, etter at dei har fått iverksett alle tiltaka hos oss.

Maktmiddel og stress

Mykje av misnøya handla om mangelfull bemanning, og problema det førte med seg.

– Fleire av pasientane på demensavdelinga treng hjelp til kvar minste ting. Når det er så travelt at du føler at du stressar pasienten, at du allereie frå morgonstellet driv og skundar deg, då kan resten av dagen bli dårleg for begge partar.

I varslinga fortalte dei om blant anna feilmedisinering, manglande tannstell og feil bruk av lærlingar som følgje av stress og ressursmangel. Samtidig har fleire faste, heile stillingar stått på ønskjelista. No er ei betre grunnbemanning på veg til å bli fullført, og betre rutinar knytt til fortrinnsrett er blant tiltaka som er foreslått i rapporten.

– På den eine sida har du kva dei tilsette ønskjer, og har rett på - på den andre sida er makta arbeidsgjevar får over deg om du jobbar i redusert stilling, menønskjer å jobba fullt, seier Helene.

Sjølv jobbar ho i 59,9 prosent stilling, men tar ekstravakter nok til å koma opp i 100 prosent.

– Når du då er i dialog om ting som bør betrast på arbeidsplassen, og seinare blir varslar, så er det duka for fryktkultur. Du veit at du kan mista ekstravaktene om du blir for skarp i kritikken. Vi har opplevd det sjølv, og vi ser at det skjer andre stadar òg.

Eit riksdekkande Eldrebrøl

Etter at dei varsla, og etter at dei fekk merksemd i Klassekampen, fekk Helene og Irene både heiarop og spørsmål frå folk utanfor Os.

– Vi såg behov for å laga ein møteplass for andre som opplever det same som oss, eit brennande engasjement for dei eldre, og behov for å seia ifrå.

Så starta dei Facebook-sida og kampenjen «Eldrebrølet».

– Når eg høyrer politikarane snakka om den komande «eldrebølgja», og måten dei snakkar om dette på, så synest eg synd i dei som snart er gamle og pleietrengande. Skal dei føla seg som ei belasting for samfunnet? Skal vi ikkje ta oss like godt av dei eldre som dei unge? Det skjer ting kvar dag på pleieheimar i Noreg som ville ha blitt førstesideoppslag om det skjedde i ein barnehage. Vi må visa våre eldre meir respekt enn dette, uansett kor mange dei er.

Varslarane frå Os har hjelpt og inspirert andre i liknande situasjonar. Nokre av dei er snart i ferd med å varsla i sine eigne kommunar.

– Vårt viktigaste råd er å ikkje gjera dette åleine. Vi har høyrd om fleire som har varsla, men som ikkje har klart å stå i det etterpå, og gjerne har opplevd å ikkje nå gjennom. Vi er glade for at vi har kvarandre.

Dei to var ikkje mindre framoverlente enn at dei inviterte seg sjølv til Stortinget.

– Vi sendte epost til mange, både enkeltmedlemmer i helse- og omsorgskomiteen, og til helse og omsorgsdepartementet. Leiar for komiteen på Stortinget, Geir Jørgen Bekkevold (KrF), tok saman med Tuva Moflag (Ap) imot oss. Vi opplevde både at dei lytta med interesse, og at det blir jobba med mykje bra.

Irene Vågen og Helene Thuen har plan om å halda fram med Eldrebrøket uavhengig av kor gode forhold dei får på eigen arbeidsplass. Facebook-sida har allereie nesten 13.000 følgjarar frå alle landsdelar.

– Ideelt sett så får vi nokre gode frontfigurar for denne bodskapen andre stadar òg, gjerne ein i kvart fylke. Vi har barnevern, men ikkje eldrevern. Det er rett nok snakk om at vi skal få eldreombod i Noreg, men dette erstattar uansett ikkje det at vi får ein organisasjon som følgjer med korleis dei pleietrengande har det.