Sørås om Skorpen sitt lærarkapittel

For to veker sidan kom Lars Skorpen si ferskaste bok «Glimt frå Osbygda - 1930-1960» i hyllene.

• Les òg: Skorpen held fram der Os-soga sluttar

I boka har den pensjonerte læraren rydda plass til eit kapittel som står noko for seg sjølv, «Lærarrolla». Over 11 sider reflekterer den erfarne læraren over korleis å legga til rette for at skulen både utdannar dei gode lærarane, og korleis skulevesenet kan finna dei.

«Fasitsvar finst nok ikkje, men eg trur det er mange meiningsfylte forandringar som burde vore iverksette for å betre skulesituasjonen for barn og ungdom, tiltak som politikarane slett ikkje tek tak i, kan det sjå ut som, for oss som har sett grunnskulen frå innsida gjennom mange år».

Vi har bede Per Olav Sørås, tidlegare rektor ved Kuventræ barneskule, no fagsjef for skule og barnehage i Os (og i komande Bjørnafjorden kommune), lesa kapittelet for å kommentera ideane og meiningane til Skorpen.

– Eg vil starta med å seia at eg synest Lars Skorpen skriv veldig godt, at det er spennande å lesa det han har opplevd, og at det ikkje er tvil om at Skorpen var ein veldig god lærar. Han har eigenskapar eg sjølv ville sett etter om eg skulle tilsett ein lærar, seier Sørås.

Så tok vi for oss tema for tema.

Ganske einig: Etterutdanning og kompetansekrav

Politikarsnakket om etterutdanning, fagleg påfyll og fagleg oppjustering har lenge irritert Skorpen - og nyare tids krav om formell kompetanse er noko han kallar «diskvalifiserande galskap». Den pensjonerte læraren er meir opptatt av reell kompetanse, og kvar enkelt lærar sitt ansvar for å tileigna seg denne.

• Les òg: Soga om han som skreiv soga

Han nemner gode eksempel i boka, for eksempel å lesa litt Bjørnson sjølv når du ser at dette emnet snart er pensum. Det er ein fordel å kunna meir enn pensum om du skal undervisa.

– Om du kan fortelja spennande historiar om pensum, som ikkje står i læreboka, då får elevane øyrene på stilkar. Og mens øyrene står på stilkar er det lettare å putta inn også noko tyngre stoff, forklarer han.

Sørås seier han synest det er uheldig at ei godkjent utdanning i etterkant skal bli diskvalifisert. Lærarar som har undervist i eit fag i årevis fekk brått eit krav om formell kompetanse og etterutdanning om dei skulle få halda fram å undervisa i faget.

– Men dei som har gjennomført dette seier at det har vore nyttig, både innan faget, men òg pedagogisk. 130 av dei rundt 250 lærarane våre har fått fri med løn to dagar i veka for å studera og oppdatera seg fagleg, eller fått stipend til å kjøpa seg fri til studier. Det er klart at dette har gitt grunnskulen i Os eit løft.

Veldig einig: Eit år som aspirant

I løpet av 35 år som lærar har Lars sett kollegaer koma og gå, møtt utfordringar og sett løysingar. Han har òg sett dei som fort fann yrket som vanskeleg. Sjølv var han nær på å velja ingeniørutdanning, men prøvde læraryrket som vikar, og valte denne retninga.

– Eg vil tru at læraryrket må vera eit av dei verste å mislykkast i, å kvi seg til å møta elevane i staden for å gle seg, skriv den pensjonerte læraren og aktuelle lokalforfattaren.

– Vi bør lata lærarspirene prøva seg som aspirant eit heilt år, før dei bygger seg opp ei stor studiegjeld, i staden for berre dei få vekene dei har via utdanninga, foreslår han.

Her seier Sørås seg hjartens einig. Samtidig fortel han både om svært lågt fråfall blant lærarane i Os, stort sett er det avgang til pensjon eller flytting frå bygda som får nokon til å å slutta.

– Ei eventuell aspirantordning må naturlegvis koma frå nasjonalt nivå, i mellomtida jobbar vi systematisk i Fusa og Os for å hjelpa våre nytilsette best mogleg i gang, seier fagsjefen og forklarer: Nye lærarar får eigen mentor på sin skule, i tillegg deltar dei på nettverk med andre nytilsette leia av skulefagleg rådgjevar Therese Johnsen og assisterande fagsjef Janne Eik.

– Vi har no rundt 30 lærarar som deltar i nettverket og får løfta opp ulike problemstillingar. Desse blir drøfta og reflektert rundt med andre nyutdanna lærarar.

Mindre einig: Bemanning på yngre trinn

I avsluttinga på kapittelet nemner Lars si eiga lærarinne, og korleis ho åleine styrte ein klasse på 31, som alle lærde å lesa på kort tid. Dei som trengte ekstra hjelp fekk dette, mens dei andre sat stille og jobba. Skorpen viser at han forstår at det er andre tider no, men undrast om det verkeleg er behov for å fylla opp småsluleklassane med lærarar.

– Det var kanskje enklare å undervisa mange på éin gong for nokre tiår sidan, og læraren var ein naturleg autoritet i samfunnet. Dessverre var nok mange barn og unge litt redd nokre lærarar, særleg lærarar som hadde ein autoritær måte å utøva yrket på. Der er vi nok litt einige, seier Sørås.

– Men at alle sat i ro treng ikkje å bety at alle fekk med seg det dei skulle, eller at dei som strevde litt fekk god nok hjelp. Og det er særleg desse første åra det er naudsynt med nok ressursar. Å danna eit godt læringsmiljø, og å gi kvar enkelt ein best mogleg start på skulen, er avgjerande for åra som kjem.

Veldig einig: Nærleik, humor og glede

Forfattar Skorpen anbefalar ikkje berre god, reell kompetanse - og helst ein dose forteljareigenskapar, han skriv varmt og godt om det å vera nær elevane. I avsnitt om kommunikasjonsevne og -vilje, legg han vekt på at ingen av elevane må oversjåast.

«Augekontakt, eit klapp på skuldra, ein kommentar i forbifarten, eit direkte spørsmål eller ei positiv tilbakemelding. Ingen kan melda seg ut ved å sjå ned i pultplata.»

Litt glede og latter nokre minutt, opplever han kan, kan gi fornya arbeidsro og konsentrasjon.

– Eg kunne ikkje vore meir einig. Tilsette i skulen skal prøva å gi av seg sjølv, våga å visa at dei kan vera både sårbare og sinte, men ikkje straffande og surmulande. Det er dette vi legg vekt på i dag, å vera godt førebudd, ha nærleik til elevane, humor og glede, men aldri ironi og sarkasme - og det å sjå alle, seier Sørås.