Skal lærebøkene fasast ut av skulane i Bjørnafjorden?

Tysdag 8. juni kan vi lesa i Os & Fusaposten at kommunen har gått med 54 millionar i overskot i år, og at dei vil bruka ca. 10 prosent av desse pengane på digitalt utstyr til skulane. Alle elevar skal få sin eigen Chromebook, programvare skal oppdaterast, og AV-utstyr skal skiftast.

Det er jo i utgangspunktet gledelege nyhende – det er heilt sikkert rett at det er stor variasjon frå skule til skule korleis det står til med det digitale utstyret, og det er jo rett og godt at ein prøver å jamna ut forskjellane på dette området.

Det framstår likevel som noko underleg at kommunen er så oppteken av det digitale utstyret i skulen, medan læreboksituasjonen ikkje blir nemnt med eit ord.

Hausten 2020 blei det innført ny læreplan i grunn- og vidaregåande skule i Noreg, den såkalla «Fagfornyinga». Endringane frå den gamle planen er store. Det er eit auka fokus på «djupnelæring», det er innført tre tverrfaglege tema som skal inngå i faga, og kompetansemåla i kvart enkelt fag har gjennomgått store endringar.

I mange fag hos oss, for eksempel KRLE, naturfag og samfunnsfag, er det uråd å basera seg på lærebøkene vi har, dei dekkjer ikkje lenger måla i læreplanen.

Behovet for nye bøker er difor prekært, og slik er det nok på alle skulane i kommunen. Likevel har skulane i Bjørnafjorden til no ikkje fått signal om tildeling av ekstra midlar til innkjøp av bøker.

I det ordinære rammetilskotet som kvar skule får, ligg det ein liten pott til innkjøp av læremiddel. Det er nok til å «vedlikehalda» bokstamma og kjøpa inn ekstra bøker når noko er øydelagt, og kanskje til å fornya læreverket i eitt av faga frå tid til anna.

Når ein ny læreplan blir innført, er dette sjølvsagt ikkje nok.

Sidan det ikkje er pengar til bøker, har ungdomsskulane i Bjørnafjorden i staden bestemt seg for å gå saman om å kjøpa tilgang til ein digital læringsportal der det ligg lærestoff og oppgåver som skal kunna brukast i alle fag. Ein slik læringsportal meiner vi er eit flott supplement til lærebøkene, men å erstatta lærebøker i papir med berre digitale ressursar slik det no meir eller mindre blir lagt opp til, er ei løysing vi svært skeptiske til.

Det finst etter kvart mykje forsking som viser at lesing på skjerm er meir krevjande for elevar enn lesing på papir.

I ein artikkel frå forskingsmagasinet Apollon, publisert 8. februar i år, kan vi lesa at lesing på skjerm gir mindre læring. Påstanden er basert på fleire svært omfattande metastudiar, der resultata frå hundretusenvis av leseprøvar i mange europeiske land er analyserte og sett i samanheng. Resultata frå studiane viser at lesing på skjerm er lite gunstig når ein skal øva inn grunnleggjande tekniske leseferdigheiter som vokabulartrening, leseflyt og avkoding.

Det er også eit eintydig funn at leseforståinga går ned når ein les på skjerm, særleg når tekstane blir av ein viss lengd. For dei av oss som har trøysta oss med at dei unge er meir vane med å lesa på skjerm enn det vi er, og at det sikkert er lettare for dei enn for oss gamlingar, gir resultata frå desse studiane grunn til uro:

Forskarane har funne ut at dei negative effektane av lesing på skjerm ikkje har minka, men tvert imot auka dei siste 20 åra, uavhengig av aldersgruppe og tidlegare erfaring med digitale medium.

Forskarar ved Lesesenteret i Stavanger stadfestar at tendensen er den same i Noreg. Anne Mangen, som har leia eit fire år langt europeisk forskingsprosjekt om lesing på skjerm, seier i eit intervju på nettstaden forskning.no frå 22. oktober 2020 at det viser seg at lesing på skjerm fungerer dårleg når ein skal lesa lengre tekstar.

– Når vi les på skjerm blir det meir skumlesing, og vi konsentrerer oss dårlegare. Det får konsekvensar for læringsutbyttet til elevane, seier Mangen.

Kvar haust, når resultata frå dei nasjonale prøvane i lesing kjem, er kommunepolitikarar og «skuleeigarar» opptekne av leseferdigheitene til elevane, og resultata frå desse prøvane blir dessverre også ofte (mis)brukt til å meina noko om kvaliteten på opplæringa på dei ulike skulane.

Dersom kommunen ønskjer elevar som er i stand til å lesa og forstå lengre tekstar, må dei gje oss muligheita til å driva skikkeleg leseopplæring. Då treng vi lesestoff på papir som er tilpassa aldersgruppa, og som dekkjer kompetansemåla i læreplanen.

Med andre ord: Vi treng lærebøker.

Når vi no får nyheitene om at mange skular vil få ekstra midlar til digitalt utstyr, samstundes som det ser ut til at ingen skular får ekstra pengar til å kjøpa nødvendige lærebøker i papir, lurer vi på om dette er ei medviten prioritering frå kommunen si side.

Er det slik at kommunen er i ferd med å fasa ut dyre lærebøker i papir, og heller vil bruka pengar på å kjøpa lisensar på billegare digitale læringsportalar?

Ei slik endring av læremiddelsituasjonen for skulane er radikal og kontroversiell, og vil truleg på sikt få store konsekvensar for elevane i kommunen i form av dårlegare læringsutbytte og svekka leseferdigheiter. Dette er dermed ei endring som ikkje bør skje utan ein grundig debatt.

Så vi spør altså: Er det slik at kommunen vil fasa ut lærebøkene?

28 lærarar ved Os ungdomsskule

Ingvild Hallesby Evjedal, Katrine Marie Håvik, Anne-Kristin Berge, Bjørn Tore Bachmann Eriksen, Janniche Askeland, Ørnulf Jacobsen, Katrine Drevvatne, Rune Døsen Dahl, Ann Elisabeth Tveit, Monica Indrøy, Aase Kristin Hanseth, Christoffer Johansen, Synne Lunde Hetlevik, Elin Margrethe Nicolaisen, Torstein Hermansen, Vegard Vinsjansen, Dagfinn Norvik, Trine Moberg Nordvik, Lisa Katharina Hagen, Siv Janne Aarvik Bentsen, Lill-Siren Frantzen, Helene Burø, Kjersti Krokeide, Kari Berge, Perny Anita Sandvik, Gry Skarstein, Helga Kolås og Reidunn Hernes.