Misbruk og overdose

Den siste tida har det vore ei rekkje beslag av GHB og GBL. Det har også vore fleire overdosar. Kvifor har bruken auka, korleis verkar stoffet og kva kan pårørande gjera om dei blir vitne til ein overdose?

Vi har snakka med psykiatrar og overlege ved avdeling for rusmedisin hos Helse Bergen, Svein Skjøtskift.

Over bølgjetoppen
Skjøtskift fortel at det var ei GHB-bølgje i Noreg første gong frå 1997 til 2001. Så var det lite fram til sommaren 2009.

- Vi hadde ein uheldig dom i Høgsterett, der dei slo fast at GBL, som er råstoffet GHB kjem frå, ikkje er å rekna som narkotisk stoff. Det gjorde det mindre risikabelt å oppbevara og selja. Det er framleis ulovleg, sidan du må ha lisens for å ha GBL, men går ikkje inn under narkotikaloven.

Låg pris skal også i høg grad vera årsak til den hyppige bruken.

- Det blei ei auke i bruk frå sommaren, men det ser ut som om bølgja er på veg ned, seier Skjøtskift, og legg til at GHB-bølgja er lita i forhold til for eksempel bruken av cannabis.

Ikkje i allmenn bruk
Mange mediaoppslag kan ha hatt uheldig effekt, og utilsikta gjeve GHB reklame, ved at det har fått ungdom nyskjerrig. Det fryktar både legen og lensmannen i Os, Rasmus Dalen.

Os har dessutan blitt stempla som GHB-hovudstad, noko lensmannen meiner er feil.

- Dei som sit på statistikken og analysane sentralt hos politiet skjønar ikkje kvar pressen har slik informasjon frå. Os har ifølgje dei ikkje fleire tilfelle enn andre, men vi har betre oversikt over miljøet og bruken, seier Dalen.

Skjøtskift seier også at GHB ikkje er i allmenn bruk, det er ikkje noko ungdom i vanlege miljø serverer kvarandre. GHB blir stort sett brukt i garva narkotikamiljø.

GBL, GHB og BD
- Kva er forskjellen på GBL og GHB?

- GBL er råstoffet, felgrensen som industrien kjøper på lisens og brukar i sine verksemder. GBL er etsande og luktar og smakar vondt, men nokon pressar det ned og då lagar kroppen GHB av det, seier Svein Skjøtskift.

Andre koker GBL i ein prosess som skal vera enkel, men farleg, og slik blir GHB framstilt. Rein GHB har ikkje smak, farge eller lukt.

Kvar dei får tak i GBL, om dei smuglar inn eller får frå folk i industrien vil ikkje Skjøtskift spekulera i.

- Det er mange kjemikalier i tilsvarande kategori, blant anna BD, som blir brukt til å fjerna graffiti. Men det er stort sett GBL som blir brukt.

Rus, bakrus og overdose
GHB-misbrukarar drikk stoffet. Etter mellom 15 og 30 minutt slår rusen inn, og den varar ikkje så lenge.

- Rusen skal vera som ein kraftig alkoholrus, men den går over etter 2-3 timar. Normalt blir ikkje bakrusen så kraftig, men ved regelmessig bruk kan den bli svært ubehageleg.

Skjøtskift definerer overdose på GHB som alkohol, rus så stor at du ikkje lenger har kontroll. Ein treng ikkje bli bevisstlaus for at det kan kallast overdose.

- GHB er eit stoff som kan brukast som narkosemiddel, og kan lett få folk til å sovna. Då søv dei svært djupt, men ikkje lenge. Når dei vaknar går dei ofte frå null til hundre, men hugsar gjerne ikkje kva som skjedde medan dei var rusa.

Kvalme, kveling og valdtekt
Den største faren ved misbruk av GHB er å bli kvelt i eige oppkast. Sidan GHB er utan smak og lukt, og kan få den som drikk det til både å sovna og mista hukommelsen, har det vore brukt av valdtektsmenn.

Dette er også innanfor garva miljø, eller på ferie i utlandet. Men det er framleis best å passa godt på drinken sin.

- Djup søvn er éin biverknad, kvalme er ein annan. Derfor er kveling største faren ved misbruk. Er du vitne til ein overdose treng du ikkje prøva å vekka vedkomande, men pass på pust og puls, og legg den som søv i stabilt sideleie, seier overlegen.

- Kva gjer helsepersonell når dei kjem til staden?

- Det same, sjekkar pust og puls og passar på frie luftvegar. Vi har ikkje motgift.

Det verste er bruk av GHB saman med alkohol eller narkotika.

- GHB-rusen er vanskeleg å seia korleis blir, spesielt om du har drukke alkohol i tillegg, eller har brukt andre formar for narkotika eller tablettar. Opiat eller valium er spesielt farleg i kombinasjon med GHB.

Skadar ved langsiktig, regelmessig bruk er førebels ikkje kartlagt. Eit prosjekt med fleire involverte instansar i Os kommune skal både gje brukarar behandling og prøva å få oversikt over konsekvensar ved misbruk over tid.