Lærde ungdomen om personleg økonomi
– Vi burde hatt mykje meir om dette på skulen, seier elevane.
Bildeserie:
NAV Os har tatt initiativ til eit undervisingsopplegg for å forebygga økonomiske problem.
– Det er lett for å koma skeivt ut allereie i ung alder, i tillegg ser vi at det er mange vaksne som kjem i ein vanskeleg situasjon, seier økonomisk rådgjevar Bjørn Terje Vindenes hos NAV Os.
– Ting har endra seg. Det er ikkje lenger sånn at det i hovudsak er arbeidslause eller rusavhengige som kjem til oss for å få hjelp, men vanlege folk i full jobb.
Med seg til å informera ungdomen fekk han Kemneren i Os og Namsmannen.
Foredraget handla ikkje berre om gjeld, forbrukslån og kva konsekvensar det kan få om du ikkje betaler rekningane dine - men om gode økonomiske vaner, BSU-sparing og etablering av firma.
– Dette treng vi meir av
Det er elevane i 2. trinn ved Os vidaregåande skule som deltok på dei to foredraga, halvparten i førre veke og resten av elevane i dei to første skuletimane i dag.
Vi fekk ein prat med ein venegjeng i pausen.
– Dette er nyttig, og noko vi skulle hatt meir om i skulen, synest Stian Bøe.
– Kva gjorde mest inntrykk i første del av foredraget?
– Eksempelet på kva sum du kjem opp i per år, om du kjøper lunsj kvar dag i staden for å laga deg niste og ta med heimefrå. Pengane kunne gått til sparing. Sjølv sparer eg til båt, men eg skal kjøpa ein eldre bruktbåt, og dei står seg godt i pris om eg seinare vil bruka pengane på noko anna.
Rundt bordet sit òg Kristoffer Einemo. Han kjem frå Kvam og bur på hybel i Os.
– Du lærer litt av å vera bortebuar, og du oppdagar fort kor lite du kan frå før. Eg hugsar den første handleturen gjorde inntrykk. Eg trudde ikkje vi hadde handla så mange dyre ting, men det kostar jo tusen kroner for eit par handleposar.
Nora Johnsen synest foredraget var nyttig, både det som handlar om sparing og det å legga budsjett i kvardagen.
– Eg har byrja å spara til leilighet, men det vil jo ta tid å få nok eigenkapital.
– Ikkje vent med det som er vanskeleg!
Bjørn Terje Vindenes frå NAV snakka om blant annapraktisk økonomi, budsjett, det å ha ein buffer, gjeld og forbrukslån, Julianne Vangsnes frå Kemneren om praktisk økonomi, skatt og restskatt, og sparing i BSU.
Andreas Berge frå Kemneren retta seg mot dei elevane som eventuelt vil starta eige firma, om selskapsformer og arbeidsgjevaravgift og moms - og viste video om risiko og konsekvens ved kjøp eller yting av svart arbeid.
Så kom nokre alvorsord frå Namsmannen, rett nok muntert pakka inn.
– Målet er ikkje å skremma, men å forklara kva oppgåver vi har, og alvoret ved å venta for lenge med å ta kontakt for å ordna opp. Om du er i knipe, hugs at du ikkje er åleine. Vi hadde 2500 tvangssaker i Os i fjor, fortel Åsta Bakke-Mjelde, namnsmann frå den sivile avdelinga av Os lensmannskontor.
– Vi ser at forbrukslån og det å vera sløv eller passiv i forhold til rekningar som er vanskelege å betala, ofte er starten. Dess raskare du tar grep, dess enklare er det å få ting i orden igjen, seier Åsta.
Ho delte ut fire tips for å unngå å koma i økonomisk uføre:
1. Ikkje bruk pengar du ikkje har
2. Øv på å setja opp eit budsjett
3. Opne og les breva du får
4. Ver open om problem - snakk med andre
Initiativtakar Vindenes seier han opplever at når folk først tar kontakt med NAV, så ventar dei gjerne at rådgjevaren omtrent skal gjera som i TV-programmet Luksusfellen; ta nokre telefonar så er alt ordna.
– Dei vi ser på Luksusfellen er gjerne i ei tidleg fase. Vi møter dessverre ein del som har venta endå lengre med å ta grep. Med dette foredraget håper vi at det blir færre i framtida.
– Vi er takksame for at Os vgs ville ta imot oss, vi er òg i dialog med fleire skular i Bjørnafjorden, seier Vindenes.