Korleis driva 6 prosent billigare?

Bjørnafjorden INP ser med uro på kommuneøkonomien og, ikkje minst, tiltaka som er foreslått for å spare pengar.

Ein skulle tru at dette var påkomme brått, men det er det ikkje.

Allereie for fleire år sidan var det klart kor galt dette kunne verte, men det er likevel ikkje fatta dugande vedtak, og no hastar det plutseleg.

I lys av dette finn Bjørnafjorden INP det litt merkeleg at kommunedirektøren i Bjørnafjorden har den høgste løna av alle kommunedirektørane i Vestland, med over 1,7 millionar i årsløn.

Det er t.o.m. meir enn ei statsrådsløn. Ifølgje kommunedirektøren sjølv, så «betyr dette sikkert at dei er nøgde med arbeidet eg gjer». (Bergens Tidende 22.8.22).

Men i staden for å kutte på toppen, skal det gå ut over born, unge og eldre.

Det synest ikkje vi i Bjørnafjorden INP noko om.

Vi har lest rapporten frå konsulentselskapet PwC, der det mellom anna vert foreslått å legge ned seks skular og to barnehagar. Innsparingane dei har foreslått er på til saman 141 millionar, men sjølv det er ikkje nok.

I 2022 var overforbruket i kommunen på om lag 102 millionar. Av desse 102 millionane, så er det mogleg at 37 av desse kan knytast til koronapandemien. M.a.o. så er overforbruket ein dreg med seg inn i det nye året på kring 65 millionar.

I tillegg er det i budsjettet for inneverande år lagt inn ei innsparing knytt til "prosjekt økonomisk handlefridom" på 25 millionar. Kommunen har dessutan budsjettert med 65,7 millionar kronar frå premiefondet.

Om ein reknar saman desse tala, får ein driftsutgifter som er 155,7 millionar høgare enn driftsinntektene.

INP har gjort seg nokre tankar om kommunebudsjettet og funne fleire innsparingspotensial som det kan være verdt å diskutere. Nokre av forslaga kan det være for seint å reversere allereie, i Bjørnafjorden kan eigedomsskatt og kommuneøkonomien bli et heitt tema.

Vi vil ikkje innføre eigedomsskatt.

Bjørnafjorden kommune ligg allereie omtrent 5000 kroner over skatte- og avgiftsnivået i Bergen, ein kommune som har eigedomsskatt.

Denne oversikten viser korleis skatte- og avgiftsnivået ligg før stigninga på vatn og avløp, Bjørnafjorden kommune ligg i gruppa av den tredjedelen som har mest skattar og avgifter i kommune-Norge, sjølv utan eigedomsskatt (Sola er billigast - Engerdal er dyrast)

Bjørnafjorden kommune har seks prosent mindre i årlege inntekter enn snittet av resten av landet. Då må vi driva seks prosent billigare enn resten av landet.

Det er eit enkelt reknestykke. Difor byrja vi å sjå på reduksjonar pr. budsjettpost på 5-6.5%, som i liten grad går ut over brukarane. Det er ganske mykje som bør diskuterast framover. Vi må gjere alt for å unngå at tilbodet til brukarane vert redusert.

Eg vil leggje til at det er mykje arbeid å gå gjennom kommunebudsjettet og innsparingspotensialet for Bjørnafjorden kommune. Det er uoversiktleg, men vi byrjar å få ein viss oversikt.

Vi har og snakka med økonomiavdelinga i kommunen for å få budsjett pr. avdeling, for her er det jo snakk om over hundre budsjett. Det er nemleg vanskeleg å finne og få oversikt over dei forskjellige postane under kvar sektor.

Her er dei innsparingane INP har kome til så langt:

• PwC foreslår i sin rapport å leggje ned heile seks skular i grendene. Vi foreslår at vi heller legger ned èin skule, Os barneskule, som vil gje ei innsparing på 5.4 millionar kroner.
• Os barneskule står på lista til PwC, med overføring av elevane til dei tre skulane Kuventræ barneskule, Borgafjellet barneskule og Lunde barneskule. Det kan vi stille oss bak.

Nedlegging av Os barneskule frigjer dessutan tomteareal, som kommunen kan tene pengar på, t.d. ved å leige ut eller selje tomta.

• Det er òg foreslått å leggje ned to barnehagar, båe i Fusa.

Vi meiner at i staden bør kommunale barnehagar setjast ut til private, da 1 krone tent i privat barnehage, sparer kommunen for 3 kroner.

Det vert nokre millionar der òg, det er 8 kommunale barnehagar og 14 private, sjølv om det kanskje er litt på kanten av kva vi meiner om privatisering av barnehagane. Dette vil gje om lag 2 millionar i innsparing.

Til samanlikning har Austevoll kommune berre private barnehagar.

• Det er foreslått endringar i bruken av administrasjon og leiing ved skulane (4,4 millionar), det støttar vi.

Administrasjonskostnader i kommunen ligg på 54 millionar kroner, der bør vi kunne spare inn ytterlegare eit par millionar, då reknar eg ei innsparing på ca. 5% pr. post.

Dette gjev ei innsparing på om lag 2 millionar.

• I samfunnsutvikling kan kommunen, ifølgje PwC-rapporten, kutta 5,2 millionar. Det støttar vi i Bjørnafjorden INP.
• Det er sett av 70 millionar til å rehabilitering av vatn- og avløpsrør, mot 20 millionar i 2022. Røra er gamle og det trengs ei rehabilitering. Her bør vi nøye oss med 50 millionar for 2023. Det gjev ei innsparing på 20 millionar.
• Kommunen kan òg spare 40 millionar for inneverande år for nytt bygg til hjelpemiddel i heimetenesta. Samla kost 58 millionar dei to neste åra.

Kommunestyret har sagt at vi skal byggje dette ved Luranetunet, og dei har sett av til saman 58 millionar kroner i 2023 og 2024 til å gjennomføre prosjektet. Dette meiner vi i Bjørnafjorden INP at vi ikkje kan ta oss råd til no og vi vonar at det er mogleg å stogga dette prosjektet.

Å kutte bygging av to microhus for brukarar innanfor rus og psykiatri gjev ei innsparing på 4 millionar.

• Innan helse vil kommunen redusere tala på årsverk med ca. 30 tilsette; 24 i Os, 6 i Fusa.
• PwC-rapporten har foreslått ein reduksjon i bemanninga på ca. 34 millionar kroner, noko som vil føre til økte utgifter på overtid og vikarbyrå.

Men vi i Bjørnafjorden INP meiner at vi treng dei hendene vi har i omsorgstenesta, ikkje færre. Vi må frede dei svakaste i samfunnet.

• Kommunen har òg som argument å spare årsverk i heimetenesta og helse ved å installere elektroniske medisindispenserer til en kostnad av 6 millionar. Med like mange hender i omsorg som før, sparer vi altså 6 millionar ved å ikkje installere slike medisindispenserer.

Og med like mange hender i omsorgstenesta, kan kommunen spare 3 millionar på skjerm for trygging av eldre som bor heime. (Samla kost 6 millionar dei neste to åra). I.o.m. at vi ikkje vil redusere heimetenesta, er tryggleiksalarm ei god nok løysning inntil vidare.

Så har vi miljøløftet, som vi kan finne ein kostnad frå investeringsfondet på anslagsvis 20 millionar. Dette klarer vi ikkje å finne spesifisert i budsjett, men det vert nemnt av økonomisjefen som ein kostnad på kommunestyremøtet om innsparingstiltak måndag 6. mars, anslagsvis 20 millionar.

Det skal også byggjast 3 bruer over elva, med gang- og sykkelsti, slik at det vert unødvendig å bruke bil til dei næraste servicetilboda, og utvida kollektivtransport frå ny bussterminal. Dette har vi ikkje funne kostnadene på enno, men det blir meir å hente i innsparing framover.

• Bjørnafjorden INP meiner at arealplanar og klimatiltak med høge kostnadar bør leggjast på is inntil kommuneøkonomien er i balanse.
• I tillegg vil vi nemne nytt prosjekt for parkering ved kommunehuset og festplass i sentrum, dette må òg utsetjast. Det kan ikkje på nokon måte forsvarast no med dei forslaga som ligg inne for innsparing og kutt i budsjett.

Då har vi funne eit innsparingspotensiale på 112 millionar kroner for kommande år, med et potensiale til meir innsparing med kreativ tenking,(pluss evt. verdi/ bruk av tomta til Os barneskule), utan større reduksjonar i teneste for brukarane, bortsett frå Os barneskule, som er eit gamalt bygg, og to microhus til utprøving i rus og psykiatrien.

Vi i INP vil ikkje digitalisere- eller innføre elektroniske apparat for å redusere bemanning i heime tenesta.

PwC har estimert ei innsparing i helse og velferd på 74 millionar kroner som ikkje skal gi negative konsekvensar for brukarane. Dette kjøper ikkje vi utan vidare i INP, da det er foreslått mange kutt i årsverk.

Resterande vil vi ta frå investeringsfondet, der kommunedirektørens forslag er ca. 65.7 millionar. Vi har ikkje gått gjennom alle postane enno, men dei største er no dekka, og kommunen slepp med dette unna med å bruke mindre enn kommunedirektørens anslag frå investeringsfondet.

Dette vil i stor grad tilfredsstille dei berekraftsmåla som kommunen er forplikta til å styre etter.

Kommunen kan jo ikkje rettferdiggjere at det skal sparast inn så store summer på helse, velferd og oppvekst. Då er det betre å sløyfe eller sette andre ting på vent, for dette er ein ekstraordinær situasjon som krev modige vedtak.

Det er ifølge Terje Søviknes frå møte måndag 6/3 «PWC-seminar» i formannskapet, komme signal om pris og lønskompensasjon for 2023 via revidert statsbudsjett, det kan være et lyspunkt, men vi kan ikkje ta noko for gitt.

Og enda er det mykje vi førebels ikkje har oversikten over. Vi i Bjørnafjorden INP vil fortsette å arbeide med dette, m.a. vil vi gå gjennom alle budsjetta i einingane, når vi får dei.

Vi vil følgje situasjonen med argusauge, og vi kjem ikkje til å godta så omfattande kutt til brukarane utan vidare. Det meiner vi at ikkje den jamne innbyggar i Bjørnafjorden skal gjere, heller, sjølv om alle no skrik opp og brukar orda "krise" og "hastar".

Ein rapport frå PwC er berre det - ein rapport.

I rapporten står det dessutan innleiingsvis: "All handling som vert gjennomført på bakgrunn av vår rapport vert føretatt på eige ansvar." Dei fråskriv seg alt ansvar der, altså. Dei berre skriv ein rapport, og så er det ute av deira hender.

Så enkelt bør det ikkje vera for leiinga i Bjørnafjorden kommune. Det er innbyggjarane som må leve med verknadane av kutta, viss dei vert gjennomført i tråd med PwC-rapporten.

Vi meiner at det er ei fallitterklæring, og at det er mogleg å gjere dette på ein betre måte.

Vi stiller òg spørsmålsteikn ved at det i rapporten etter vårt syn ikkje er vektlagt nok dei negative konsekvensane desse kutta får for dei det går ut over, alt frå barnehage- og skuleborn til eldre.

Vi i Bjørnafjorden INP lover iallfall å kjempe for kvar og ein i Bjørnafjorden kommune i tida som kjem, med hovudmål å foreta minst moglege kutt som går ut over brukarane i kommunen.

INP vil prioritere menneske og tenester, skular og helse.

Bjørnafjorden INP
v/ leiar Nils Ove Lauvik