Frå gjevarglede i Os til rennesteinen i Bergen

Sjå for deg ein fotgjengartunell som den ved Amfisenteret på Os, ein undergang i dobbel forstand, fylt med 40 narkomane, nokre av dei uteliggarar, som står i le for regn og vind.

Éin står barbeint i kroks, i 16 minusgradar, ein annan klarer ikkje å setja sprøyte i armen og får hjelp til å setja den i halsen. Ei anna set heroinen rett i kjønnsorganet. Andre har sove på hospits, men er kasta ut, dei fleste har alt dei eig på seg eller i ein pose.

– «Jævlig» er det ordet vi bruker oftast. Forholda desse menneske lever under er uverkeleg skremmande.

– Det skal utruleg lite til for å hjelpa, og det varmar veldig å kunna gje noko til desse, frå ein kopp kakao til ein brukt sovepose, eit par sko eller ein ny tannkost, seier Beate Brade.

Osingen Brade har blitt initiativtakar og grunnleggar av Kveldsvakten, May Britt Abinda frå Åsane, si høgrehand i den forholdsvis nystarta organisasjonen.

Lageret til Kveldsvakten, der dei tar imot brukte klede, sko og anna utstyr, er på ei privat adresse i Os.

– Vi treng større lager og vi treng alltid påfyll av utstyr, spesielt sko i store storleikar, soveposar, luer, hanskar og alt av klede som passar til vaksne.

– Også brukt kosmetikk som du gjerne ikkje bruker lenger, anten det er neglelakk, parfyme, test-produkter eller ei hotellsåpe. Mottakarane har nærmast ingenting og blir glad for alt.

– Det angår Os òg

– Kveldsvakten fekk ein mjuk start i november. Rett over nyttår såg eg ein annonse på Facebook for tiltaket, og eg reagerte då eg kjente igjen ein frå Os på eit av bilda.

«Dette berører Os òg», tenkte Beate, og tok ein telefon til May Britt. Same kveld var ho med på utdeling av klede, utstyr og mat i undergangen ved Strax-huset i Bergen.

– Dagen etter gjekk eg på ei solid tiggarferd i Os, frå dør til dør, og responsen var enorm. No har vi mange som gir. Vi har òg fleire som har vore med på utdeling, men det er ei rå oppleving og har ikkje passa for alle.

Helen Herbert, som var den første ho fekk med seg, er den einaste faste Kveldsvakten frå Os utanom Beate, som er ein av leiarane.

– Eg har alltid hatt yrke der eg jobbar med mange menneske, og rusomsorg er noko eg har hatt interesse for, seier Helen, som no går og ventar på svar på omskulering frå å jobba i butikk grunna skade i eit kne. Også Beate, som tidlegare var lærar på vidaregåande skule, har ledig tid, då ho er ufør grunna fleire skadar i ryggen.

– Dei som vil gje vekk noko kan kontakta oss direkte via Facebook-sida, der vil dei som oftast få svar i løpet av 10-20 minutt, seier Brade.

Føler seg trygg

Kvar onsdag og kvar laurdag etter at Strax-huset stenger møter «englane», som dei blir kalla, opp i undergrunden med rosa refleksvestar, mat, klede og utstyr til ungdomane.

Trass openlyst sal og bruk av narkotika, mykje rus og fleire tilfelle av overdosar, føler verken Helen eller Beate seg utrygg.

– Det var ein hissig person i tunellen ein gang. Då var det dårleg stemning. Men han blei kjeppjaga av dei andre.

– Vi bryr oss verken med sal eller bruk, vi er der berre for å hjelpa. Det er berre ved akutt fare for liv og helse at vi kontaktar blålysetatane.

Direkte frå avrusing til undergangen

Blant ungdomane og dei tungt narkomane er det alt frå foreldre til misbrukarar som nett har vore på avrusing.

– Eg har førebels ikkje sett meg sånn inn i dagens ruspolitikk, men det slår meg allereie at ettervernet kunne vore betre.

– Fleire av dei som kjem til tunellen er fulle i abstinensar og kjem rett frå lengre opphald med avrusing. Vi får høyra at dei har fått avslag når dei har bedt om noko å roa seg på under reisa heim, gjerne på grunn av ein byråkratisk bagatell, som at dei er i feil fylke. Dei har blitt ståande med alt dei eig i ein plastpose, utanfor døra på klinikken, gjerne utan pengar til bussen. Så endar dei i tunellen, og det veit narkolangarane.

Sjå BA.no sin reportasje frå Kveldsvakten påskeaftan.

Ei tomflaske er mykje verdt

Fotgjengartunellen blir òg brukt av innbyggarane i nabolaget.

– Når det står tett med narkomane i undergangen og det flyt med brukte sprøyter så er det ikkje behageleg for ein vanleg person å gå gjennom. Påskeaftan var eg på utdeling og då var eg los for to familiar, blant anna ein med barnevogn.

– Eg prøvde å skjerma dei for synet av dei som sette sprøyter og passa på at det ikkje låg sprøyter i vegen. Vi skal vera med på eit eige møte med Bergen kommune og innbyggarane i området no i april, der vi skal diskutera situasjonen.

– Vi har fleire ting vi kunne tenkt oss å diskutera med Bergen kommune. Etter at dei stengte vatnet til eit uttak ved tunellen har dei narkomane brukt alt frå cola til urin til å vaska sprøytene med. Vi har tatt med oss kassevis med tomgods fylt med reint vatn og sjølv om Strax-huset no har fått ein kran driv framleis og spør etter tomgods hos venar og kjente. Det er greit for ungdomane å ta med seg. Ei tomflaske, helst ei halvliterflaske, er faktisk mykje verdt for dei vi i Kveldsvakten jobbar med å hjelpa.

Søtsuget er stort hos mange av ungdomane og Kveldsvakten har alltid med seg kakao, kaffi, saft, kjeks og snop. Hjelparar donerer kaker og bollar. Også mat står på menyen, som lapskaus og gryterett.

– Å ha dialog med gjevarar, sortera og pakka utstyr, og å førebu maten tar òg tid, men vi kunne ikkje gått på utdeling om vi ikkje hadde noko å dela ut.

– No har eg nyleg spurd fleire daglegvarebutikkar i Os om dei vil ta del i ei handlekorg-ordning der butikken gjev oss løyve til å henga opp informasjon så kundane kan gje enkeltvarer når dei handlar. Ut frå ei ønskjeliste frå oss, som kan innehalda alt frå kakao til hygieneartiklar, kan kunden bruka nokre tikroningar ekstra og kjøpa noko å legga i korga. Dette er dei gode på på kontinentet, eg er spent om vi får det til her i Os og Bergen, seier Beate Brade.